Màn = Mùng

Mắc màn = Giăng mùng

Bố = Tía, cha, ba, ông già

Mẹ = Má

Quả quất = Quả tắc

Hoa = Bông

Làm = Mần

Làm gì = Mần chi

(dòng) Kênh = Kinh

Ốm = Bệnh

Mắng = La, Rày

Ném = Liệng, thảy

Vứt = Vục

Mồm = Miệng

Mau = Lẹ, nhanh

Bố (mẹ) vợ = Cha vợ, ông (bà) già vợ

Lúa = thóc

Kính=kiếng

Ở châu Phi, phong trào đấu tranh mạnh mẽ nhất là ởAiCập.Năm 1918, những tiểu tổ xã hội chủ nghĩa xuất hiện ở Cairô, Alêchxanđri, Poócxait, rồi hợp nhất thành Đảng Xã hội và từ năm 1921 mang tên Đảng Cộng sản Ai Cập. Trong những năm 1918 – 1923, đã diễn ra cuộc đấu tranh giành độc lập hoàn toàn cho Ai Cập… bằng con đường hòa bình hợp pháp”, do giai cấp tư sản dân tộc khởi xướng. Bị thực dân Anh đàn áp, phong trào vẫn tiếp tục dâng cao và chuyển biến thành khởi nghĩa vũ trang trong nhiều thành thị. Công nhân xe điện, đường sắt ở Cairô, công nhân khuân vác ở Alêchxanđri, các viên chức cơ quan nhà nước đã bãi công.

Trong nhiều làng xã, tỉnh thành, các ủy ban cách mạng (mang tên gọi Xô viết) được thành lập. Nhân dân Ai Cập đã anh dũng đấu tranh nhưng do thiếu sự lãnh đao thống nhất nên đến đầu tháng 4-1919, thực dân Anh đã đàn áp được khởi nghĩa vũ trang.

Cuối năm 1921, cuộc khởi nghĩa mới lại bùng nổ. Thực dân Anh buộc phải đi đến những nhượng bộ bề ngoài. Tháng 2-1922, Chính phủ Anh phải tuyên bố hủy bỏ chế độ bảo hộ và trao trả “độc lập” cho Ai Cập. Xuntan Atmét Phuát đổi danh hiệu là vua Phuát I; tháng 5-1923, hiến pháp mới được ban hành. Tuy vậy, trên thực tế ảnh hưởng của đế quốc Anh vẫn giữ nguyên. Quân đội Anh vẫn đóng ở Ai Cập, thực dân Anh còn nắm quyền nội trị, ngoại giao và đô hộ trực tiếp vùng Xuđăng

Ở Tuynidi, phong trào diễn ra sôi nổi trong những năm 1920 – 1922.

Phong trào công nhân phát triển mạnh mẽ. Đồng thời giai cấp tư sản dân tộc, đứng đầu là Xaalibi, cũng dấy lên phong trào đòi hỏi những quyền lợi chính đáng cho Tuynidi. Thực dân Pháp chẳng những bác bỏ các yêu sách đó mà còn đàn áp phong trào. Lập tức làn sóng biểu tình phản đối và bãi công sôi sục diễn ra khắp cả nước. Phong trào đấu tranh chính trị lên tới đỉnh cao vào tháng 4-1922, đòi hỏi phải khẩn trương thực hiện những cải cách hiến pháp. Tháng 6-1922, chính phủ Pháp buộc phải ban hành sắc lệnh về cải cách hiến pháp ở Tuynidi. Phong trào đấu tranh vũ trang bùng lên mạnh mẽ ở nhiều vùng Marốc (thuộc Pháp) và đặc biệt Marốc thuộc Tây Ban Nha. Giữa năm 1921, các bộ lạc Rớp (thuộc Tây Ban Nha), dưới sự lãnh đạo của Ápđen Kêrim, đã đánh bại đạo quân của tướng Xinvéttôrơ gồm 12.000 binh lính với 120 khẩu đại bác. Ngày 19-9-1921, trong đại hội các bộ lạc, dưới sư lãnh đạo của Ápđen Kêrim, Cộng hòa Ríp độc lập đã ra đời và tồn tại được đến năm 1926.

Ở châu Phi nhiệt đới cũng bùng nổ phong trào đấu tranh chống đế quốc. Phong trào bãi công rộng lớn ở Nạm Phi (diễn ra trong những năm 1918 – 1920, Đảng Cộng sản Nam Phi ra đời năm 1921, Đảng Đai hội quốc dân Tây Phi thành lập năm 1920 và Đại hội toàn Phi họp năm 1919 là những sự kiện quan trọng trong phong trào giải phóng dân tộc của nhân dân châu Phi. Đặc biệt, Đại hội toàn Phi lần thứ I họp năm 1919 ở Pari (có 17 Đại biểu tham dự) đã để ra nghị quyết về quyền của người Phi được tham gia cai quản đất nước, bắt đầu từ các cơ quan địa phương và dần dần đi đến những “nhiệm vụ chính quyền cấp cao để trong tương lai châu Phi phải do người Phi cai quản”.

Hôm ấy tôi thức muộn để học bài. Nhưng đêm vắng thanh tĩnh quá, hai mắt tôi nhìn đống chữ nhảy múa trên trang sách và díp lại, và tôi cũng không biết mình thiếp đi lúc nào. Đang lúc mơ màng, tôi thấy mình được một bàn tay nhẹ nhàng lay tỉnh. Hé đôi mắt ra nhìn, tôi giật mình và tỉnh dậy luôn. Vì người đang ngồi trước mặt không ai khác chính là bà ngoại – người bà đã mất từ lâu của tôi. Bà tôi đang nhìn tôi bằng ánh mắt hiền từ, với nụ cười ấm áp. Đúng như trong trí nhớ của tôi. Tôi gọi mà giọng nghẹn ngào:

– Bà, bà ơi!!!

Bà xoa nhẹ đầu tôi rồi cười:

– Bà đây, lớn rồi còn khóc gì nữa?

Tôi nhào vào lòng bà, hít hà mùi hương quen thuộc. Bà tôi mất khi bà ngoài 70, khi ấy tôi mới lên lớp sáu. Khi ấy mái tóc của bà đã bạc trắng. Dù cuộc sống đã hiện đại hơn nhưng bà ngoại tôi vẫn giữ nếp sống của mình như thời còn con gái. Bà gội đầu bằng nước bồ kết, hương nhu và lá bưởi. Nên dù mái tóc bà bạc trắng nhưng vẫn rất dày, chắc khỏe. Mỗi sáng bà sẽ ngồi trước hiên nhà để chải tóc và vấn lại gọn gàng bằng một chiếc mấn bà tự may. Đến tận bây giờ, tôi vẫn còn nhớ như in hình ảnh ấy. Làn da của bà nhăn nheo, xuất hiện những chấm đồi mồi đặc trưng của người già. Cái miệng móm mém nhai trầu, thỉnh thoảng bà lại rút chiếc túi nhỏ bên hông để bỏ thêm thuốc lào hoặc chút vôi vào để miếng trầu thêm cay, thêm đậm đà. Tôi là cháu út trong nhà nên chắc vì thế mà bà yêu chiều tôi nhất. Tôi hay được bà bế để ngồi lên đùi, âu yếm rồi kể chuyện cho tôi nghe. Những câu chuyện cổ tích mà bà kể đều là những câu chuyện tôi đã nghe đi nghe lại hàng trăm lần, nhưng mỗi lần nghe bà kể lại, tôi đều thấy thích thú vô cùng.

Tôi ôm bà thật chặt, vùi mặt vào lòng bà nũng nịu, vì đã lâu lắm rồi, tôi không còn được như thế nữa. Tôi hỏi bà:

– Bà ơi, bà đã đi đâu thế? Cháu vẫn đợi bà về kể chuyện cho cháu nghe đấy.

– Bà đã đến một nơi xa lắm – bà đáp, không có bà ở nhà, cháu có học hành và nghe lời bố mẹ không?

– Cháu có bà ạ. Nhưng bố mẹ bận bịu, không ai chịu ngồi kể chuyện cho cháu nghe cả – tôi đáp lại bà, giọng ỉu xìu.

Bà ôm ấy tôi, vỗ nhè nhẹ vào lưng tôi rồi thủ thì:

– Bố mẹ bận bịu cũng vì muốn cháu có cuộc sống tốt hơn thôi, không được trách móc bố mẹ như thế. Bà biết cháu là một cô bé nhạy cảm, sống nội tâm nhưng cháu ạ, có ai cứ bé mãi được đâu.

– Năm nay cháu lên lớp 9 rồi, bài vở nhiều, cháu mệt lắm bà ạ. Cháu chẳng muốn lớn, cứ muốn bé mãi thế này thôi. Cứ muốn ở mãi cùng bà thế này thôi.

Bà vỗ nhẹ vào mông tôi, như cách đánh yêu mà bà vẫn làm khi tôi còn bé:

– Con bé này, không được thế. Bà biết cháu mệt mỏi, nhưng cố gắng một chút nữa là được. Nếu mệt mỏi quá thì thôi. Cháu giữ gìn sức khỏe. Làm những điều cháu thích mới là điều quan trọng nhất. Nhớ chưa? Nhớ là dù cháu có đi đâu, làm gì thì bà vẫn luôn ở bên cạnh và ủng hộ cháu…

Tôi cứ nằm trong lòng bà như thế, hai bà cháu cứ thủ thỉ trò chuyện. Mãi cho đến khi tôi thấy cánh tay người lay tôi dậy, tôi mới giật mình. Tôi bật dậy, ngơ ngác nhìn xung quanh. Không phải tôi đang ngồi trước hiên nhà đầy nắng mà đang ngồi trong phòng mình, trên chiếc bàn học, chỉ là tôi ngủ gục rồi nằm mộng gặp lại được bà thôi. Người vừa lay tôi tỉnh là mẹ tôi. Mẹ vừa mới đi làm ca đêm về thấy tôi ngủ quên trên bàn nên mới vào gọi tôi tỉnh dậy. Tôi nhìn thấy đôi mắt mẹ sao giống đôi mắt của bà ngoại đến thế…

Bà ơi, cháu sẽ cố gắng học hành thật chăm chỉ và làm những gì cháu thích. Bởi cháu biết là, dù cháu có làm gì đi nữa thì bà vẫn sẽ luôn ở bên cạnh và ủng hộ cháu.

– Sự thay đổi các cảnh quan tự nhiên từ tây sang đông theo vĩ tuyến 400 B:

+ Rừng và cây bụi lá cứng.

+ Thảo nguyên.

+ Hoang mạc và bán hoang mạc.

+ Cảnh quan núi cao.

+ Hoang mạc và bán hoang mạc.

+ Thảo nguyên.

+ Rừng hỗn hợp và rừng lá rộng.

– Có sự thay đổi cảnh quan như vậy là do vị trí địa lí gần hay xa biển đã làm cho khí hậu thay đổi từ duyên hải vào nội địa:

+ Vùng phía Tây có khí hậu cận nhiệt Địa Trung Hải mùa hè khô nóng, mùa đông có mưa, hình thành cảnh quan thiên nhiên thảo nguyên và rừng cây bụi lá cứng.

+ Vào sâu trong lục địa, ảnh hưởng của biển giảm, khí hậu mang tính lục địa khô hạn, hình hành cảnh quan hoang mạc và bán hoang mạc.

+ Ở khu vực dãy núi Thiên Sơn, địa hình cao > 5000 m đã hình thành cảnh quan núi cao.

+ Vùng ven biển phía Đông chịu ảnh hưởng sâu sắc của biển và đón gió mùa nên khí hậu nóng ẩm, hình thành cảnh quan rừng hỗn hợp và rừng lá rộng.